Elegia barokowa wzbogaciła dorobek gatunku w dwie odmiany: elegię pokutną i tzw. elegiosatyrę. Jeżeli chodzi o tematy, to dotyczyły głównie niepokoju egzystencjalnego i strachu o własne życie, mówiły o wartościach rzeczy doczesnych, wyrażały przeświadczenie o ludzkiej słabości i skłonności do złego. Często depresyjną tonację osiągano przez parafrazowanie, czy też tłumaczenie tzw. psalmów pokutnych oraz ksiąg biblijnych, akcentujących niegodność człowieka i jego śmieszność. Elegie pokutne charakteryzowały się kontrastową kompozycją – zestawiano ze sobą różne jakości emocjonalne, ukazujące wewnętrzne rozterki, wahania twórcy.
W okresie oświecenia, wobec zniknięcia wersyfikacyjno – formalnego kryterium wyodrębniania elegii jako gatunku, zaczęto częściej zwracać uwagę na wyróżnik tematyczny i tonację wiersza, przy czym stopniowo coraz większą rolę w definicjach odgrywało akcentowanie zawartości i oddziaływania emocjonalnego. Szczególnie podkreślał to Kazimierz Brodziński w najobszerniejszej w tym czasie rozprawie O elegii, o czym szerzej zamierzam powiedzieć w dalszej części mojej pracy. W tej rozprawie, autor tworzy podział gatunku na następujące odmiany: elegia miłosna, heroida, elegia zbliżona do idylli, treny lub żale, elegia heroiczna lub patriotyczna, elegia filozoficzna. Autor podkreśla jednocześnie szczególne znaczenie dwóch ostatnich, które wydają mu się najodpowiedniejsze w ówczesnej mu sytuacji Polaków żyjących pod zaborami .
W okresie oświecenia istniały jednocześnie dwa kierunki kształtowania się koncepcji elegii. Pierwszy z nich – klasycystyczny (reprezentowany przez Golańskiego, Krasickiego i Dmochowskiego), wysuwał na pierwsze miejsce czynnik tematyczny, podczas gdy drugi kierunek – sentymentalny (którego przedstawicielami byli: Karpiński, Brodziński, Korzeniowski), „preferował czynniki emocjonalne oraz dążył do uściślenia zakresu tematycznego elegii ( śmierć, opłakiwanie, pożegnanie, refleksja nad utraconą świetnością i znikomością kondycji ludzkiej)” .
Poetyka nowego gatunku zwykle nie określała budowy wersyfikacyjnej. Akcentowała natomiast oszczędność środków artystycznych, prostotę, szyk i bezpośredniość w zapisie uczuć i wrażeń. Nie istniał warunek, by opiewać wyłącznie przeżycia własne – przeciwnie. Brodziński na przykład głosił postulat, że elegia ma mówić o sprawach społecznych, o sprawach narodu . Wszyscy badacze byli zgodni, co do jednego – tok wypowiedzi ma być uporządkowany, spójny i spokojny.
Mimo, że elegia nie należała do najwyżej cenionych gatunków w oświeceniu, a jej kryteria formalne były luźne i niezbyt precyzyjne, to praktyka twórcza jest stosunkowo bogata i dość różnorodna. Dadzą się wyodrębnić trzy okresy: przedrozbiorowy, rozbiorowy i porozbiorowy. Pierwszy z nich nosi jeszcze znamiona baroku i charakteryzuje się jeszcze częstym stosowaniem środków artystycznych takich jak: alegoria, kontrast, parabola, przerzutnie i liczne motywy mitologiczne. Na drugi okres wyraźnie przypada szczytowy rozwój gatunku. Jeżeli chodzi o tematykę, to oscyluje ona głównie wokół spraw dotyczących narodu i śmierci sławnych wodzów. Okres trzeci charakteryzuje się utworami rozpamiętującymi wydarzenia i klęski niedawnej przeszłości, pozostającymi pod znakiem wojen napoleońskich, pisanymi między innymi przez legionistów i żołnierzy Księstwa Warszawskiego, którzy
w swej twórczości chcą dać wyraz tęsknoty za krajem.
Najbardziej interesującą nas odmianą elegii, ze względu na podkreślanie jej wartości przez Brodzińskiego, jest elegia patriotyczna, wiążąca się tematycznie z sytuacją Polski i utratą jej niepodległości. Przedmiotem opłakiwania staje się los kraju, „ukazany przez prezentację uczuć i reakcji ludzi, bądź przedstawiony w rozważaniach o sytuacji utraconej ojczyzny, jawiącej się jako abstrakcyjna, ponadindywidualna idea” .
Utwory refleksyjne tego typu posługiwały się często alegorią ojczyzny – matki lub orła polskiego, przy czym ten sam motyw mógł być ujęty w konwencji stylu wysokiego (bliskiego wysokiej odzie), sentymentalnego lub potocznego.
Najczęstszą formą podawczą elegii patriotycznej jest lament. Utwory o różnorodnej budowie wersyfikacyjnej mają najczęściej charakter narzekania, czasami łączą elementy pobudki i modlitwy. Bliskie stylistyce lamentu są też utwory Franciszka Karpińskiego, pełne konkretów, makabrycznych szczegółów
i barokowych kontrastów, zapoczątkowujące już jednakże nowy, sentymentalny nurt elegii patriotycznej.
Utwory związane z rozbiorami prezentują stylizację ludową, podniosłą lirykę obywatelską,
w której podmiot występuje jako przedstawiciel całego narodu, lub egzystują jako przedstawiciele poetyki baroku.
Gdy pojawiła się nadzieja odzyskania niepodległości, zaczęto tworzyć elegie o charakterze pobudkowym, podtrzymujące wiarę w wolność kraju, postulujące podjęcie walki zbrojnej. Większość
z nich narodziła się w okresie powstania kościuszkowskiego. Natomiast po wypadkach targowickich powstawały z kolei wiersze, będące wyrazem załamania Polaków, posługujące się licznymi apostrofami do ojczyzny, łączące zwroty i toposy elegii żałobnych z liryką patriotyczną, stając się jednym ze szczytowych osiągnięć tego gatunku. Po klęsce powstania kościuszkowskiego, elegie przybierają formę żalów, opłakujących upadek nadziei niepodległościowych, pełne apostrof do Boga, narodu, ojczyzny oraz przemieszanie uczuć żalu i rozpaczy z nadzieją, wezwaniem do walki. Smutek patriotyczny przenikał do elegii związanych ze śmiercią wybitnych wodzów, takich jak Poniatowski czy Kościuszko. Utwory te sytuowały się często na pograniczu elegii patriotycznej, żałobnej, a niekiedy i filozoficznej. Najznakomitszym pisarzem, tworzącym utwory wymienionego typu był K. Brodziński, autor dzieł Na wprowadzenie zwłok księcia Józefa Poniatowskiego, Śmierć księcia Józefa Poniatowskiego, W dzień żałobnej rocznicy księcia Józefa Poniatowskiego.