Romantyzm wieczny i romantyzm historyczny:
Od najdawniejszych czasów niewątpliwie istniały temperamenty i sposoby odczuwania romantyczne w tym znaczeniu słowa, które obejmuje przewagę namiętności nad rozwagą, zainteresowanie dziwnością, niezadowolenie z teraźniejszości, przyjemność, jaką można znaleźć w cierpieniu. Wszystkie stany duszy, wszystkie postaci wyobraźni, nie wyłączając namiętnego umiłowania natury, tęsknoty do śmierci, chorobliwości jako ideału mogły występować u ludzi przed dziesięciu, dwudziestu wiekami. Ale nie było zwyczaju mówić o tym i brakowało słów, żeby takie stany wyrażać. Nie było jeszcze ukształtowane także pojęcie: oryginalności.
We Francji nazwa „romantyzm” stała się hasłem bojowym później niż w Niemczech i Anglii. Przewrót w historii, krytyce, teatrze i malarstwie musiał czekać gorących lat 1820-1830. Między typowo „preromantycznym” dziesięcioleciem 1760-1770 i okresem pierwszych dzieł Augustyna Thierry, Sainte-Beuve’a, Victora Hugo i Delacroix kontrast jest bardzo wyraźny.
Zwodniczość pojęcia i terminu „preromantyzm”:
Nie jest to termin zbyt fortunny; jakkolwiek preklasycyzm (przed klasycyzmem) jest jeszcze bardziej nieudany. Romantyczny aspekt klasyczny wyłonił się dopiero w wyniku retroaktywnie działającego romantyzmu. Bez Jana Jakuba Rousseau, Chateaubrianda. Alfreda de Vigny czy Wiktora Hugo romantyzm klasyków nie tylko nie byłby zauważony, ale rzeczywiście nie byłoby romantyzmu u klasyków, gdyż powstaje on tylko drogą wyodrębnienia w ich twórczości pewnego aspektu. W twórczości Woltera i Diderota dość często przewija się nuta pesymizmu, ale trudno byłoby zarzucić jałowość lub zniechęcenie temu, który przez więcej niż 80 lat pisał burzycielskie artykuły, listy i broszury polemiczne. Nie ulega wątpliwości, że w życiu politycznym lata 1760-1778 przyniosły zachwianie struktur ( Encyklopedia Woltera). Powieściopisarze- zaczynając przede wszystkim od Balzaka- coraz częściej sięgają do ponurej tematyki związanej
z rozkładem rodziny, trwonieniem dziedzictwa. Potem szaleństwo staje się odpowiedzią na zbyt rozsądną mądrość.
W niektórych dziedzinach, jak muzyka, architektura ewolucja odbywa się znacznie wolniej.
Złożony charakter tej epoki:
Preromantyzm jest zagmatwany i skomplikowany. Współistniały w nim podstawy najbardziej rozbieżne, skrajny tradycjonalizm i brak odwagi obok autentycznej bezkompromisowości w sposobie odczuwania. Przeszłość nadal
w dużym stopniu żyła. Nigdy tak nie wychwalano Homera i Racine’a jak to czynił Diderot. Trzej sławni w tym okresie poeci kreolscy: Leonard, Bertin, Parny, często przypominają tonacje liryczne, których używał np. La Fontaine w swoich elegiach miłosnych. Wiele składników przyszłego romantyzmu już istnieje. Można wątpić, czy jakąkolwiek muzą romantyczną targały większe namiętności niż te, które przeżyła Julia de Lespinasse, czy pesymizm. Pojęcie preromantyzm, podobnie jak preklasycyzm jest również mało szczęśliwe z innego powodu. Sugeruje ono mianowicie istnienie wówczas kierunku, w którym panowała zgodność poglądów i jedność działania. Nie ma jednak wątpliwości, że na to zjawisko składają się przypadki odosobnione.
Wyjście poza granice Francji i nowa interpretacja starożytności:
Na pierwszym miejscu należy podkreślić poważne zainteresowanie Francuzów innymi krajami- Niemcami, Szwajcarią, do pewnego stopnia Rosją, ale przede wszystkim Anglią, A niebawem Ameryką. Wypowiadali się w sprawie modernizowania krajów. Do dziś zadziwia mądry projekt konstytucji, który Rousseau opracował dla Polski. Ludzie tej epoki, przynajmniej do Bernardina de Saint-Pierre, nie mieli wyrobionego poczucia kolorytu lokalnego i malowniczego egotyzmu. Interpretowali inne kultury: Anquetil-Duperron zajął się Iranem, inni badacze Indiami. Rozwój francuskiej anglomanii to: działalność Letourneura i Ducisa, adaptatorów Szekspira, którego Wolter u schyłku życia potępił; powodzenie Raju utraconego Miltona; Pór roku Thomasa oraz Nocy Younga. W tym stuleciu, które było złotym wiekiem kosmopolityzmu i w którym myśl filozoficzna chciała być bardziej międzynarodowa niż narodowa, dzisiaj skłonni jesteśmy raczej podkreślać odrębność każdego z wielkich krajów zachodniej Europy. Pisarzy angielskich od Addisona
i Pope’a do Johnsona I Blake’a I Francuzów dzieliło zbyt wiele. Dzisiaj podkreśla się wpływ starożytności na preromantyków, niż oddziaływanie literatur nowożytnych. Klasyków czytano inaczej. Diderot mógł stać się większym entuzjastą Homera, nawet Tacyta i Seneki, niż Racine.